1872 – 1915 yılları arasında Kars ve Ardahan illerinin Rus işgalinde olduğu dönemde Göle sarıçam ağaçlarından oluşan odunları Kars’a taşınması için için Ruslar tarafından Göle ile Kars arasında Atlı Tranvay kulanıldığı öğrenildi.
Son günlerde ”Doğu Ekspresi son durağı Ardahan olsun” kampanyası gündemde geniş yer tutarken bir zamanlar Göle ile Kars arası Atlı Tranvay olduğu ve bu Atlı Tranvay demir yolunun Türkiye’de İstanbul ve Konya ile birlikte ilk Tranvay yolu olduğu öğrenildi. Rus tarihi arşivinde Kars – Merdinik Tranvay hattı olarak geniş yer alan ve genelikle Kars şehir merkezine odun taşınması için kulanılan tranvay hattı için yol haritası ve rozet yapıldığı görselerde arşivde yer alıyor. Tranvay yolunun 1930 yılına kadar kulanıldığı daha sonra kaderine terk edildiği öğrenildi.
Bir zamanlar Kars -Merdinik arasındaki Konga yolu üzerinde çalışan Dekavili Atlı Tren, 93 Harbi ile Rus işgaline uğramış ve savaş tazminatı olarak Ruslara verilen Göle şehrimizin Sarıçam ağaçlarını Kars üzeri taşımak için Ruslar tarafından kurulan bir Demiryolu sistemidir. Aynı zamanda ulaşım ve yük taşımak için Gadana atlarıyla çekilen bir ulaşımdır.
Cumhuriyet sonrası 1930 yıllara kadar kullanılmış olsa da bir süre sonra kaderine terk edilir. Ne yazık ki, tarihi değeri olan Kaleler, köprüler, değirmenler, Mezar taşları, Kiliseler ve Putka gibi yapıların taşlarını söküp bilinçsizce götürdüğümüz gibi Tren yolunun demir Raylarını söküp götürmüşüz.
Köklerin Kars ve Ardahana dayanan Malakan bir Avukat arkadaşın Göleli Yüksek Muhendis TRT Karafeniz Bölge Müdürü abimiz Osman Bağrıyanık’a arşivlerden gönderdiği DEKAVİLİ Trene ait bu rozet kitabesi Rus Kiril alfebesi ile yazılmış bir tarafında Kars, diğer tarafında Merdinik – Göle yazıyor.
1930’larda çekilmiş bu fotoğrafdandan anlaşilacaği üzere treni Atlar çekerken bir gurup bekleyen ve binen yolcular var. O döneme ait Göle ve Kars kadınlarının giyimi ile çocuklar baska bir ilgi çekiyor. Ayrıca, Konga yol güzergahında Trenin kitabeside 1915 Tarihi yazmaktadır. Trenin çalıştığı güzergâh gösyeren harita bulunmaktadır. Göle ilçesinin eski ismi Merdinik’tir.
